Ang Davao Boys at ang Pagtaas ng Extrajudicial killings

ANG giyera laban sa droga, na pinasimulan ni dating Pangulo Rodrigo Duterte ng Pilipinas mula 2016 hanggang 2022 ay markado ng malawakang karahasan, mga paglabag sa karapatang pantao, at pagkamatay ng libu-libong pinaghihinalaang drug offenders.

Ang brutal na kampanyang ito ay naisagawa ng mga pangunahing opisyal sa loob ng Philippine National Police (PNP) at mga kaugnay na ahensya tulad ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA), kasama ang ilan sa mga pinaka-kilalang opisyal ng PNP tulad nina Romeo Caramat Jr., Lito Patay, at Aaron Aquino. Ang kanilang mga papel sa kampanya ay mahigpit na nauugnay sa malawakang extrajudicial killings (EJKs) na naganap sa ilalim ng administrasyong Duterte, at ang kanilang mga aksyon ay malalim na naapektuhan ng mga salita ni Duterte na humihikayat ng marahas na tugon sa mga pinaghihinalaang drug offenders.

Si Caramat, Patay, at Aquino ay bahagi ng Davao Boys, o malapit sa mga taong bumubuo ng grupong ito. Ang Davao Boys ang naging responsable sa anti-drug operations ni Duterte noong siya ay alkalde pa ng Davao City. Ang mga operasyon ng Davao Boys ay itinaguyod sa pambansang antas nang maging pangulo si Duterte.

Si Caramat Jr., bilang Provincial Director ng Bulacan Police, ay kilala sa kanyang agresibo at marahas na paraan ng pagsasagawa ng mga operasyon kontra droga, na nagresulta sa mataas na bilang ng mga napatay sa kanyang nasasakupan. Namukod-tangi ang pamumuno ni Caramat sa Bulacan noong serye ng coordinated police raids noong 2017, kungsaan 32 katao ang napatay sa isang araw lamang. Ipinilit ni Caramat na lahat ng mga napatay ay nanlaban, isang pahayag na paulit-ulit na ginagamit upang bigyang-katwiran ang mataas na bilang ng mga napatay sa mga operasyon ng pulisya.

Si Colonel Lito Patay ay nagkaroon ng reputasyon bilang isang walang-awang enforcer. Naging kritikal ang papel ni Patay sa anti-drug operations ng Quezon City bilang hepe ng police station 6 sa nasabing lungsod. Siya ang nanguna sa mga operasyon na nagresulta sa pagkamatay ng maraming pinaghihinalaang drug offenders, marami sa kanila ang napatunayang inosenteng sibilyan o mabababang antas ng gumagamit ng droga na walang pagkakataon para sa isang makatarungang paglilitis, kabilang ang pagpatay sa inosenteng 17-anyos na si Kian delos Santos.

Si Aaron Aquino, nagsilbing Director General ng PDEA, ay isa pang mahalagang personalidad sa giyera kontra droga ni Duterte, na siyang nangangasiwa ng mga operasyon sa mas mataas na antas, at nakikipag-ugnayan sa pagitan ng PNP, PDEA, at iba pang ahensya ng gobyerno na kasangkot sa kampanya kontra droga. Sa ilalim ng kanyang pamumuno, naging pangunahing manlalaro ang PDEA sa pagpapatupad ng marahas na mga polisiya ni Duterte, at madalas na sumusuporta at nagbibigay-katwiran sa mga agresibong hakbang ng mga pulis. Bahagi si Aquino ng mas malaking larawan na nagbigay-daan sa paghigpit ng administrasyong Duterte sa droga, na nagresulta sa libu-libong pagkamatay.

Ang puno’t dulo ng mga karahasang ginawa nina Caramat, Patay, at Aquino ay si Rodrigo Duterte, na malapit sa mga indibidwal na ito na lahat ay nagmula sa Davao o ipinakilala sa mga miyembro ng Davao Boys. Si Duterte mismo ang nagbigay ng mga utos at lumikha ng kultura ng kawalan ng pananagutan na nagbigay-daan sa malawakang extra-judicial killings. Mula sa pagiging isang mababang alkalde ng Lungsod ng Davao, kungsaan isinagawa niya ang kanyang madugong mga operasyon kontra droga, ito’y itinaas sa pambansang antas, hayagang hinihikayat ang pagpatay sa pinaghihinalaang drug suspects.

Sa isa sa mga talumpati niya noong 2016, kinumpirma ni Duterte ang mga balitang kumakalat mula sa mga pandaigdigang ahensya ng balita tulad ng BBC at CNN na siya ang may pananagutan sa mga pagpatay, at ang kanyang kampanya laban sa droga ay hindi titigil hanggang sa pagtatapos ng kanyang termino at hanggang sa mapatay ang bawat tulak ng droga. Patuloy ding ipinagtanggol ni Duterte ang mga pulis at mga vigilante, at inutusan silang patayin ang mga pinaghihinalaang sangkot sa droga, na nag-aalok sa kanila ng proteksyon mula sa pag-uusig. Ipinangako niyang poprotektahan ang mga tagapagpatupad ng batas mula sa mga legal na kahihinatnan, na nagpapahintulot sa mga opisyal tulad nina Caramat, Patay, at Aquino na magsagawa ng mga operasyon ng walang takot sa pananagutan.

Sa utos ni Duterte, ang mga opisyal ng pulis at mga vigilante ay nagsagawa ng malawakang patayan, na tinatayang umabot sa mahigit 20,000 ang bilang ng mga namatay, karamihan sa kanila ay inosente. Dahil sa kawalan ng takot sa pananagutan, walang awa nilang binaril ang mga tao, maging sa liwanag ng araw o sa dilim ng gabi, lahat ng walang tamang proseso at hustisya. Nilusob din ng mga pulis ang mga tahanan ng walang tamang mga warrant at binaril ang sinumang pinaghihinalaang sangkot sa droga na kanilang makasalubong. Ginawa ni Duterte na isang walang batas na bansa ang Pilipinas. Mismo!

Ang koneksyon sa pagitan ni Duterte at ng mga aksyon ng kanyang puwersa ng pulisya ay hindi maitatanggi. Ang extra-judicial killings ay hindi mga hiwalay na insidente, kundi bahagi ng patakarang pang-estado na hinihikayat mismo ni Duterte. Nanatiling malinaw na ang responsibilidad para sa extra-judicial killings ay hindi lamang nakasalalay sa mga pulis, kundi sa huli, kay Duterte na nag-utos ng karahasan.

Ang giyera kontra droga ni Duterte, na may iniwang pamana ng karahasan at pagwawalang-bahala sa karapatang pantao, ay nag-iwan ng malalim na sugat sa bansa at malamang na maging paksa ng pananagutan sa mga susunod na taon.